Mô Sụn Là Gì? Đặc Điểm, Chức Năng Và Những Điều Cần Biết

Mô sụn là mô liên kết đặc biệt bên trong cơ thể, có vai trò quan trọng trong việc hình thành nên cấu trúc cơ thể. Vậy sụn là gì? Chúng có đặc điểm và chức năng như thế nào? Theo dõi bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời.

Mô sụn là gì?

Chuyên gia cho biết, hệ thống xương trên cơ thể được cấu tạo từ hai thành phần chính là xương và mô sụn. Xương là mô liên kết cứng còn sụn là mô liên kết mềm. Xương sẽ tạo thành cấu trúc xương để cung cấp hình dạng cho cơ thể, giúp chống lại các tác động cơ học và hỗ trợ chuyển động. Còn sụn sẽ được phân bố chủ yếu ở đường hô hấp và giữa các sụn khớp, chúng hoạt động như chất hấp thụ sốc. Tuy nhiên, cả hai cơ quan này đều có nhiệm vụ chung là bảo vệ các cơ quan nội tạng quan trọng bên trong, giúp cơ thể di chuyển và vận động một cách linh hoạt.

Mô sụn được xem là tiền thân của xương. Sau khi hệ thống xương khớp bên trong cơ thể đã phát triển toàn diện, một số mô sụn vẫn còn tồn tại và được phân tán khắp cơ thể. Một số vị trí chứa mô sụn trên cơ thể có thể kể đến là giữa các khớp và đốt sống, ống phế quản và đường thở, mũi và tai,… Dựa vào tính chất và chức năng của sụn mà y khoa chia mô sụn thành các dạng chính sau đây:

• Sụn hyalin: Hay còn được gọi là sụn khớp, đây được xem là loại sụn phổ biến nhất trong cơ thể. Sụn Hyalin là dải mô liên kết khá cứng, mềm dẻo và có khả năng tái sinh kém. Tác dụng chính của loại sụn này là chịu lực và phân phối trọng lực. Sụn hyalin thường phân bố bên trong các khớp, có độ ma sát rất thấp và phải chịu sự mài mòn bên trong khớp.
• Sụn đàn hồi: Loại sụn này mềm dẻo hơn so với sụn hyalin. Trên cơ thể người, các cơ quan chứa sụn đàn hồi có thể kể đến là tai, mũi, thanh quản và nắp thanh quản,…
• Sụn sợi: Sụn sợi khá cứng và không có tính linh hoạt. Chúng được tìm thấy ở đầu gối hoặc giữa các đốt sống bên trong cột sống. Sụn sợi có các lớp sợi collagen dày mạnh mẽ, chính vì thế mà chúng được xem là loại sụn mạnh nhất trong ba loại sụn.

Đặc điểm của mô sụn

Sụn là cơ quan có vai trò đặc biệt quan trọng đối với hệ xương khớp. Chúng được hình thành từ mô trung bì cô đặc. Sau đó, mô liên kết sẽ trải qua quá trình biệt hóa để tạo thành tế bào mô liên kết. Chuyên gia cho biết, mô sụn sẽ phát triển thông qua hai giai đoạn cụ thể sau đây:

• Tăng trưởng xen kẽ: Ở giai đoạn này, sụn sẽ phát triển qua các bước phân chia tế bào – tổng hợp chất nền ngoại bào – mở rộng ma trận sụn.
• Tăng trưởng bổ sung: Các bước phát triển của sụn ở giai đoạn này là phân chia tế bào hoặc nguyên bào – tổng hợp chất nền ngoại bào – mở rộng chu vi sụn.

Theo định nghĩa chuyên khoa, mô sụn là dải mô liên kết khá mềm dẻo, linh hoạt và có độ đàn hồi rất tốt. Chúng được cấu tạo từ những tế bào chuyên biệt gọi là chondrocytes. Các tế bào này sẽ kích thích sản sinh ra các chất nền ngoại bào như elastin, sợi collagen, proteoglycan.

Chuyên gia cho biết, cấu trúc của mô sụn khá độc đáo nên chúng hoạt động rất mạnh mẽ và linh hoạt. Theo giải phẫu học, cấu tạo mô sụn gồm các thành phần chính sau đây:

• Tế bào sụn: Nguyên bào sụn đảm bảo chức năng sản xuất ra tế bào sụn. Đây là các tế bào có dạng hình cầu, chứa từ 1 – 2 nhân. Mỗi ổ sụn sẽ chứa các tế bào sụn cùng nhóm và chúng được phân tách với nhau bởi chất nền sụn. Dựa vào mức độ biệt hóa mà tế bào sụn sau khi hình thành sẽ có kích thước và hình dạng khác nhau.
• Chất căn bản: Trong mô sụn có chứa một số chất căn bản như lipid, protein, chondroitin sulfat, protein,… Trong đó, nước chứa đến khoảng 80% và muối khoáng chiếm từ 0.9 – 4%.

• Sợi liên kết: Dựa vào sợi liên kết bên trong mô sụn mà mô sụn được chia thành nhiều loại khác nhau. Có ba dạng chính là sụn xơ, sụn trong và sụn chun. Sụn trong được cấu tạo từ sợi collagen type II, sụn chun được cấu tạo từ sợi chun và sụn xơ được cấu tạo từ sợi collagen type I.
• Màng sụn: Mô sụn được bao bọc bên ngoài bởi một lớp màng, người ta gọi đó là màng sụn. Lớp màng này được cấu tạo từ các thành phần như sợi collagen, tế bào trung mô, lớp tế bào sợi non,… Chúng gồm có hai lớp chính, lớp ngoài chứa nhiều sợi collagen còn lớp trong chứa tế bào sợi non và tế bào trung mô. Nhưng sụn xơ và sụn khớp sẽ không có lớp màng bao bọc này.

Trong mô sụn hoàn toàn không chứa mạch máu và dây thần kinh. Chính vì thế, dưỡng chất sẽ không được vận chuyển thông qua đường mạch máu để đi nuôi dưỡng tế bào. Tuy nhiên, chất dinh dưỡng có thể tự khuếch tán qua mô liên kết đặc quanh sụn để đi vào trong lõi sụn. Tuy nhiên, quá trình này diễn ra rất chậm nên quá trình phát triển và sửa chữa tổn thương tại sụn sẽ chậm hơn rất nhiều so với các mô khác trên cơ thể.

Chức năng của mô sụn

Chuyên gia cho biết, sụn nắm giữ rất nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể người. Dựa vào vị trí và loại sụn mà chúng sẽ đảm nhận mỗi chức năng khác nhau. Cụ thể là:

• Là thành phần tạo nên hình dáng của một số cơ quan trên cơ thể như tai ngoài, lỗ mũi,… 
• Liên kết xương sườn và xương ức lại với nhau để tạo độ linh hoạt cho lồng ngực. Điều này đã giúp cho lồng ngực có thể giãn nở mỗi khi thở.
• Là cơ quan nằm giữa khớp và giữa các đốt sống, giúp hấp thụ lực và phân tán lực.
• Sụn còn là miếng đệm giúp cơ thể có thể thực hiện các chuyển động trượt, làm giảm ma sát giữa các đầu xương mỗi khi vận động để tránh các tổn thương xảy ra tại khớp.

Nguyên nhân gây tổn thương mô sụn

Như được nhắc đến ở trên, mô sụn có vai trò đặc biệt quan trọng đối với hệ xương khớp, giúp các khớp xương có thể vận động linh hoạt và tránh các tổn thương không mong muốn. Tuy nhiên, mô sụn cũng là cơ quan rất dế bị tổn thương do tác động từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Cụ thể là:

• Thừa cân béo phì: Đây là một trong những nguyên nhân gây tổn thương mô sụn thường gặp mà bạn cần lưu ý. Chức năng sụn tại khớp xương là nâng đỡ và hấp thụ lực từ trọng lượng cơ thể. Nếu bị thừa cân, áp lực lên sụn sẽ tăng lên và khiến cơ quan này dễ bị tổn thương.
• Vận động quá mức: Khi bạn vận động quá mức sẽ làm tăng ma sát tại mô sụn. Theo thời gian, sụn sẽ dần bị bào mòn và dẫn đến tổn thương. Nếu bạn duy trì thói quen này trong thời gian dài, tổn thương tại sụn sẽ không kịp phục hồi và gây ra các rủi ro không mong muốn.
• Tổn thương khớp: Khi khớp bị tác động một lực mạnh đột ngột sẽ dẫn đến chấn thương khớp. Lúc này, lớp sụn bên trong sẽ bị hư tổn, thậm chí là vỡ ra. Mà sụn lại không có mạch máu đi qua để nuôi dưỡng nên quá trình chữa lành tổn thương sẽ diễn ra rất chậm.
• Thoái hóa xương khớp: Thoái hóa xương khớp thường xảy ra do ảnh hưởng từ quá trình lão hóa tự nhiên bên trong cơ thể. Khi bị thóa hóa khớp, lớp sụn bên trong sẽ bị bào mòn, mỏng dần và có thể gây ra một số tổn thương nghiêm trọng. Lúc này, các đầu xương có thể cọ xát vào nhau khi vận động gây đau nhức dữ dội.
• Bệnh lý: Mô sụn cũng có thể bị tổn thương khi bạn mắc phải một số bệnh lý như viêm sụn sườn, thoát vị đĩa đệm, viêm đa khớp tái phát,… Đây là những bệnh lý cần được thăm khám và điều trị chuyên khoa càng sớm càng tốt, tránh phát sinh biến chứng không mong muốn.

Tổn thương mô sụn là tình trạng rất dễ xảy ra ở người lớn tuổi. Vì thế, bạn cần chủ động có các biện pháp chăm sóc mô sụn sao cho phù hợp, hạn chế tổn thương sụn ở mức tối đa.

Các cách kích thích sụn phát triển

Quá trình tự chữa lành tổn thương tại mô sụn diễn ra rất chậm do không có mạch máu đi qua. Để kích thích mô sụn phát triển và chữa lành tổn thương nhanh chóng, bạn phải nhờ đến các biện pháp can thiệp chuyên khoa. Cụ thể là:

• Tạo vết nứt vi mô: Bác sĩ sẽ tiến hành loại bỏ lớp sụn bị tổn thương và tạo các lỗ nhỏ bên dưới xương sụn. Các lỗ này sẽ là nguồn cung cấp máu cho sụn. giúp đẩy nhanh tốc độ chữa lành tổn thương.
• Khoan: Được tiến hành bằng cách khoan một số lỗ nhỏ bên dưới sụn để cung cấp máu đến cơ quan này. Từ đó, sụn sẽ được cung cấp đủ dưỡng chất để tăng trưởng và phát triển, giúp đẩy nhanh tốc độ tự chữa lành tổn thương.
• Cấy ghép tế bào chondrocyte tự thân: Thường được áp dụng để sửa mũi bọc sụn. Bác sĩ sẽ lấy một miếng sụn khỏe mạnh trên cơ thể, gửi đến phòng thí nghiệm để nuôi cấy và kích thích phát triển. Sau đó, tiến hành loại bỏ sụn hư hỏng và thay thế bằng sụn mới nuôi cấy. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có thể áp dụng cho người trẻ và có thương tích lớn hơn 2cm.
• Cấy ghép tế bào autograft tự nhân: Bác sĩ sẽ sử dụng miếng sụn khỏe mạnh từ các cơ quan không chịu tác động từ trọng lượng của cơ thể để đắp lên vùng sụn bị tổn thương. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ nên áp dụng trên vùng mô sụn tổn thương nhỏ.
• Cấy ghép allograft trong tủy xương: Phương pháp này thường được chỉ định điều trị với những trường hợp có vùng mô sụn tổn thương lớn. Lúc này, bác sĩ sẽ lấy mô sụn từ người hiến xác để cấy vào cơ thể người bệnh.

Cách chăm sóc mô sụn luôn khỏe mạnh

Mô sụn là cơ quan rất dễ tổn thương do phải đảm nhận nhiều chức năng quan trọng và có quá trình chữa lành rất chậm. Vì thế, bạn cần có các biện pháp chăm sóc sao cho phù hợp để tránh gây tổn thương đến sụn, giúp duy trì độ dẻo dai của chúng. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể bạn có thể tham khảo:

• Hình thành thói quen ăn uống lành mạnh giúp cung cấp đầy đủ các nhóm dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Tốt nhất, bạn nên tăng cường tiêu thụ các loại rau củ và trái cây tươi để bổ sung vitamin cho cơ thể. Hạn chế tiêu thụ đồ ăn chiên xào và nhiều dầu mỡ. Một điều mà người bạn cũng cần lưu ý là bổ sung đủ 2 lít nước cho cơ thể mỗi ngày.
• Tập luyện thể dục thể thao ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp tăng cường sức khỏe của sụn khớp. Cách này có tác dụng cải thiện độ linh hoạt và dẻo dai của lớp mô sụn.
• Kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý là cách giúp bạn có thể duy trì hệ thống xương khớp khỏe mạnh. Tăng cân quá nhanh, thừa cân béo phì,… sẽ khiến cho lớp mô sụn giữa các đầu xương bị tổn thương rất nhiều.
• Duy trì tư thế đúng khi thực hiện các hoạt động sống hàng ngày như đi đứng, làm việc, vận động hợp lý,… Cách này có tác dụng kích thích mô sụn phát triển một cách bền vững, hạn chế xảy ra các tổn thương không mong muốn.

Bài viết trên đây là tổng hợp những thông tin cần biết về mô sụn, bạn có thể tham khảo để hiểu rõ hơn. Mô sụn có vai trò đặc biệt quan trọng đối với cơ thể nhưng rất dễ bị tổn thương. Khi bị tổn thương sụn, bạn cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám và hướng dẫn điều trị đúng cách. Tránh để lâu, gây tổn thương lan rộng đến các cơ quan có liên quan.